Van de ene dag in de andere val ik steeds in grotere verbazing van wat er zich aan de andere kant van de Oceaan allemaal afspeelt. Soms denk ik dat het een slechte Hollywood-soap betreft waarbij vroeg of laat de melding komt: “elke gelijkenis met bestaande personen of gebeurtenissen berust op louter toeval of waanideeën.” Maar niet van dat; het is waar.
Volgens president Trump en zijn regering profiteert heel Europa van de Verenigde Staten en is het hoogtijd dat “Make America Great Again” en “America First” de te voeren politiek is. Ook Canada, Mexico, Oekraïne en anderen krijgen er van langs en begerige ogen worden geworpen op Groenland, Canada, Panama of de Oekraïense ondergrond. Op Brussel vooralsnog niet. Het gewest bedoel ik dan om in heel het verhaal wat ironie te brengen. Het Rusland van Poetin blijft in dit alles vooralsnog gespaard. Meer nog, het lijkt het nieuwe vriendje te zijn.
Vanochtend wil ik toch wel eens een paar bedenkingen formuleren bij dat groot profitariaat van Europa. Even kritisch kijkend naar een aantal handelsgegevens, defensieaankopen of regelgevingskaders die toch wel een ander licht gooien op die grote verwijten. Het doet eerder het omgekeerde denken…
Energie inkomsten
De EU is goed voor 35% van de Amerikaanse export van vloeibaar aardgas en betaalt daarvoor vier keer meer dan wat het Russisch gas kostte voor de oorlog. Dat betekent 138 miljard euro aan inkomsten voor Amerikaanse bedrijven als Cheniere Energy en Venture Global, terwijl energie-intensieve industrieën in de EU daardoor ook vele miljarden euro verliezen doordat ze met niet-concurrerende prijzen aan de slag moeten.
De VS lag daarenboven dwars bij de inspanningen van de EU om de wereldwijde gasprijzen in 2023 binnen de perken te houden en riep daarbij de "vrijemarktprincipes" in, terwijl het zelf via de Inflation Reduction Act (IRA) Amerikaanse LNG-terminals met 6 miljard dollar zwaar subsidieerde aan belastingkredieten, als het ware rechtstreeks gefinancierd door inkomsten uit de EU. Het kan tellen.
Eén van de gevolgen van de grote prijsverschillen was dat het Duitse BASF 17% van zijn chemische productie naar Louisiana verhuisde om te profiteren van Amerikaanse schaliegastarieven van 0,03/kWh dollar, waardoor de EU 3,2 miljard euro aan O&O-investeringen misliep. Het is maar een voorbeeld.
Defensie inkomsten
Veel EU-NAVO-leden krijgen de les gespeld dat ze te weinig in defensie investeren. Zal zo wel zijn en die kritiek gaat al langer op, maar die kritiek is er niet alleen vanuit de bekommernis om voldoende weerbaar te zijn. In de periode van 2015 tot 2024 werd door diezelfde landen voor 280 miljard euro bij de Amerikaanse defensie-industrie aangekocht. O.a. F-35- en raketsysteemaankopen gingen over de toonbank. Het vertegenwoordigt 68% van alle NAVO-wapenaankopen. Meer aankopen eisen, en waarschijnlijk ook wel terecht, spijst niet in het minst de VS zelf. Het hemdje is nader dan de rok, weet je.
Regelgevende kaders
Amerikaanse bedrijven maken gebruik, of mag ik schrijven misbruik, van bepaalde mogelijkheden in EU-lidstaten zonder wederkerigheid.
Apple en Meta bijvoorbeeld ontlopen per jaar 34 miljard euro aan EU-belastingen via het Ierse vennootschapsbelastingtarief van 12,5%. Maar ook de Amerikaanse farmaceutische giganten zoals Pfizer en Moderna betalen in Europa weinig of geen belastingen terwijl de winsten de Oceaan over vloeien.
Het is niet altijd de schuld van de VS dat een en ander fout loopt. Doordat wij in Europa niet over een eengemaakte kapitaalmarkt beschikken zien we heel wat Europese uitvindingen en spin-offs wel die mogelijkheden krijgen in de VS en dan ook uit Europa vertrekken. Hier uitgevonden en in de VS gevaloriseerd waar dan ook de meerwaarde gecreëerd wordt.
De handelsbalans tussen de VS en EU.
De Europese Unie en de VS hebben de omvangrijkste bilaterale handels- en investeringsbetrekkingen en de sterkst geïntegreerde economische betrekkingen ter wereld. Samen vertegenwoordigen ze bijna 30% van de wereldhandel in goederen en diensten en 43% van het wereldwijde bbp. De handel over de Atlantische Oceaan is goed voor 1,6 biljoen euro. Opgesplitst gaat er voor 503 miljard euro aan goederen van de EU naar de VS en van de VS voor 347 miljard euro naar de EU. Als we naar de diensten kijken is de balans in het voordeel van de VS met een uitvoer naar de EU van 427 miljard euro en een invoer van 318 miljard euro.
Daarenboven werken bijna 10 miljoen mensen in de EU en de VS in buitenlandse filialen van VS- of EU-bedrijven die ze bij elkaar hebben. Beiden maken elkaar dus economisch sterk. Je zou dan toch denken dat je er alles aan doet om goede vriendjes te blijven. Niet dus, want met het opwerpen van handelstarieven en protectionisme doe je alleen elkaar de duvel aan waarbij finaal de consument het gelag betaalt.
Ik wil op deze laatste zondag van maart toch eindigen met een positieve noot. Want wat schreef regisseur Luc Stevens daarnet op zijn facebook-pagina: “Het is moeilijk om niet gefrustreerd te geraken als je het nieuws bekijkt of soms de weinig verfijnde reacties op sociale media leest. Maar er gebeuren ook vele schone dingen. Ik zie het elke dag. De energie die ge krijgt als ge mensen ziet verbinden, ziet lachen, ziet samen werken om iets moois, hartverwarmends te creëren overstijgt met verve die frustratie. Merci voor al die geweldige mensen die dagelijks mijn dag goed maken.” Ik sluit me daar graag bij aan. Fijne zondag nog.
Kris van Dijck
Dessel, 30 maart 2025
