Aansprakelijkheid is een rechtsfiguur uit het burgerlijk recht die tot de verplichting kan leiden om de nadelige gevolgen van een bepaalde gebeurtenis te moeten dragen. Als een (rechts)persoon door de rechter aansprakelijk wordt gehouden, kan door de rechter worden bepaald dat een verplichting tot voldoening van een geldsom ter compensatie van geleden schade bestaat. Het kan ook om een overheidsorgaan gaan. Aan die aansprakelijkheid moest ik denken toen ik de voorbije week op een aantal zaken van het verleden stuitte die onze samenleving zoveel jaren later enorme parten speelt. Om niet te zeggen collectief verarmt. Met in de hoofdrol o.a. ene G. Verhofstadt uit G. of J. Vande Lanotte uit O. en vele andere ‘medeplichtigen’. Drie voorbeelden.
Uitverkoop van onze energiesector aan Frankrijk
Onze energiesector was stevig verankerd in België. Het begon in 1905 toen de Generale Maatschappij Ebes (Verenigde Enrgiebedrijven van het Scheldeland) oprichtte. Omzeggens het hele industriële weefsel in dit land zat onder de vleugels van de Generale Maatschappij met haar zetel aan de Koningsstraat. Ze speelde bovendien een cruciale rol in de jaren 50 en 60 bij de ontginning van uranium in Congo en de ontwikkeling van kernenergie via diverse dochters waaronder ingenieursbureau Tractebel. Tussen 1976 en 1985 kwamen de kerncentrales van Doel (vier) en Tihange (drie) tot stand. In 1990 fuseerden diverse Belgische energiebedrijven, waaronder Ebes tot Electrabel.
Eind jaren 80 kocht de Franse holding Suez 60 procent van de aandelen van de Generale Maatschappij waarmee de Fransen de Italiaanse zakenman Carlo De Benedetti dan wel de Vlaamse industrieel André Leysen voor waren. Het francofone establishment van de Generale Maatschappij verkoos Parijs voor de Italiaan of de Vlaming... Goed tien jaar later kreeg het Franse bedrijf de Generale Maatschappij volledig in handen en kon de ontmanteling onverstoorbaar verder gaan.
Tractebel-CEO Bodson vreesde de toenemende macht van de Fransen en ijverde tevergeefs voor een fusie tussen zijn bedrijf en Electrabel om het Belgisch karakter te vrijwaren. Het omgekeerde gebeurde en alles kwam in Franse handen. Inclusief Tractebel.
2005 werd het jaar van no return. Suez deed een bod op de resterende 49,92 procent van de Electrabel-aandelen. De hele Belgische elektriciteitsmarkt kwam in Franse handen. Van Suez-topman Mestrallet kreeg premie Verhofstadt allerlei garanties die stuk voor stuk waardeloos bleken te zijn. Electrabel en dus onze hele samenleving werd een ware melkkoe voor Suez waar men gretig in de handen wreef. Die Belgen toch...
Pensioenfonds Belgacom opgesoupeerd
In 2003 ging Belgacom, het huidige Proximus en toen nog volledig in handen van de overheid, naar de beurs. Belangrijke voorwaarde was wel dat de overheid de penisoenen van de Belgacom-werknemers voor zijn rekening zou nemen. Het pensioenfonds van het bedrijf, goed voor 5 miljard euro, kwam in handen van de regering waarmee de begroting eenmalig opgesmukt werd.
Toenmalig minister van Begroting kwam daarover op TV verklaren: "De Belgische schuld wordt met 5 miljard euro verminderd. Dat is een heel groot bedrag. Door het feit dat we minder schuld hebben, gaan we minder rente betalen. Die rentevermindering kan gebruikt worden om die pensioenen uit te betalen. Dat is neutraal over 20 jaar lang." En wat na die 20 jaar? Nu dus? In 2024 en straks 2025? Jawel, bijna een half miljard euro per jaar dat de belastingbetaler moet bijleggen. De begrotingsminister loog niet... Wie lag er in 2003 wakker van 2024?
Sale en leaseback van overheidsgebouwen
Het frappantste in mijn ogen was wel de verkoop van heel wat overheidsgebouwen om begrotingen op te smukken die nadien veel te duur opnieuw gehuurd werden. Tot op zekere hoogte kan ik dit systeem verdedigen maar wat te denken van dit voorbeeld?
De Dienst Financiën bezat een pand van 10.000m² vloeroppervlak aan de Paleizenstraat in Schaarbeek. Het werd in 2001 voor 350 miljoen Belgische frank, lees 8,7 miljoen euro, verkocht aan het Duits immobiliënfonds DEKA en voor 25 jaar terug gehuurd aan 105 euro per m² of 1,05 miljoen euro. Dat bedrag is geïndexeerd in 2017 al opgelopen tot 216 oer m² of 2,16 miljoen euro. Op dat moment was het nog de werkplek voor 40 archivarissen om even later volledig leeg te komen staan.
Het pand kwam twee jaar geleden uitvoerig in het nieuws toen het gekraakt en in erbarmelijke omstandigheden onderdak bood aan honderden daklozen waaronder vele vluchtelingen.
Als ik een kleine berekening maak is dat een eenmalige inkomst van 8,7 miljoen euro in 2001 en gespreid over de 25 jaren een uitgave van bijna 50 miljoen euro. Is dit nog normaal?
Conclusie
Wat mij het ergste stoort is dat diegenen die daar verantwoordelijk voor waren daar, buiten wat krantenartikelen die nu als bron voor deze column dienen, nooit echt op aangesproken worden. Meer nog; nu in de media de huidige generatie de les komen spellen of rondlopen met titels als ministers van staat. Niet aansprakelijk en schaamteloos.
Laat mij besluiten met jullie allen nog prettige eindejaarsfeesten toe te wensen en een veilig begin van een nieuw jaar met opnieuw heel wat boeiende en minder boeiende uitdagingen. Fijne zondag nog.
Dessel, 29 december 2024
Kris van Dijck
