Verliezen is geen optie
Toen we midden september 25 jaar STORA (vzw studie en overleg radioactief afval) vierden hadden we als gastspreker Jef Ongena. Jef is wetenschapper pur sang en vanop de eerste rij betrokken bij kernfusieprojecten wereldwijd. Kernfusie? In lekentaal gesproken, het tegenovergestelde van kernsplitsing waarbij atomen samengevoegd worden, enorm veel energie opwekken en geen radioactief afval achter laten. Met andere woorden de oplossing voor de mensheid en haar steeds meer roepende vraag om meer energie.
Ik kende Jef al langer. Hij triggerde mij voor een paar jaar al, ook in Tabloo, toen hij het aanwezige publiek de vraag stelde: “Wat is de warmste plek in ons zonnestelsel?” Half de zaal, die helft toch die iets durfde te zeggen waaronder ikzelf, had het gevonden: de kern van onze zon. “Mis”, repliceerde Jef, “De Warmste plek hebben we gecreëerd in Culham, bij Oxford, in de JET-reactor: 150 miljoen graden, tienmaal de kern van onze zon.” Ik weet nog dat het onmiddellijk bij mij de vraag opriep: “Hoe meet je dat dan?...” Ook daarop een overtuigend antwoord. Dus ja, kernfusie werkt!
Maar terug naar de voordracht van september. De JET-reactor zal ontmanteld worden, wist Jef te zeggen. Een immense blunder waardoor een berg ervaring, know how en kansen om wetenschappers op te leiden als parels voor de zwijnen zouden weggegooid worden. “Maar”, zei hij, ”er is hoop. Hier in de zaal zit jullie burgemeester, sinds kort EU-parlementslid, hij moet JET redden.” Applaus... En ja, ik nam de handschoen op en in die twee maanden dat we ten strijde trekken is onze slogan: “defeat is not an option.”
In die twee maanden is veel gebeurd. Mijn eerste tussenkomsten in het Europees parlement handelden daarover. Mijn grootste frustratie? Enerzijds de antwoorden dat men niet weet van JET en anderzijds dat het een verloren strijd is. Een reden te meer voor mij om door te vechten. Heel mijn leven werk ik al in de politiek met de drijfveer dat een strijd waarvan je op voorhand weet dat die al gewonnen is, is een strijd die het niet waard is gestreden te worden. Een strijd die als onmogelijk bestempeld wordt is dat dus zeker wel.
De eerste van wie ik een reactie kreeg was de Nederlandse commissaris voor Klimaatactie Wopke Hoekstra op dinsdagochtend na mijn “one minute” op maandagavond 23u30 in Straatsburg voor een quasi lege zaal. “Ik heb je gisteren gehoord”, opende hij. “Ha, dan was er toch iemand die luisterde...”, was mijn reactie. “Terechte vraag, terechte opmerking, maar je bent te laat.” Daar stond ik dan.
Dan volgde mijn gesprek en hoorzitting met kandidaatcommissaris voor Onderzoek en Ontwikkeling Ekaterina Zaharieva. Vervolgens een brief met de steun van twee collega’s aan een reeks huidige commissarissen die op één of andere manier betrokken zouden kunnen zijn. Een brief waarvan het antwoord nog niet binnen is en de antwoordtijd al lang verstreken is. En mijn medewerkers die al telefonerend van de ene administratie naar het andere secretariaat doorverwezen werden. Velen bevoegd, maar verantwoordelijk?
Ondertussen waren Jef, mijn assistent Evert en ik al naar Culham en Londen gereden. In Culham werden we hartelijk ontvangen door een schare wetenschappers, door CEO Ian Chapman en de verantwoordelijke ingenieur voor de ontmanteling. Vele getuigenissen en een rondleiding doorheen de indrukwekkende installaties waren ons deel. Ook daar weinig hoop tot op het einde een strohalm aangereikt werd... Indien de EU een signaal zou kunnen geven aan Westminster... Maar de ontmanteling start binnen vier weken. Time is money werd plots wel heel tastbaar.
Een dag later bezochten we het Imperial College in Chelsea. Daar hetzelfde verhaal inclusief een zoektocht naar politieke medestanders in het VK. Ook die werd gevonden en de vraag over het voortbestaan van de JET aan de bevoegde minister werd beantwoord dat de ontmanteling een grote meerwaarde is om ervaring op te doen in het ontmantelen van fusiereactoren. Ik viel bijna van mijn stoel toen ik dat las.
Mijn laatste inspanningen verliepen van de week rechtstreeks naar het kabinet van Ursula von der Leyen zelf. En de tijd tikt verder. We gaan de laatste week in. Kunnen we de final countdown nog stoppen? Het is de vraag van 4 miljard... Fijne zondag nog.
Dessel, 17 november 2024
Kris van Dijck
