Het regent weeral

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Het regent weeral

Het regent pijpenstelen terwijl ik me, na de zomertijd overal ingesteld te hebben, met mijn ochtendkoffie achter mijn computer zet. Laat die regen nu net mijn inspiratie zijn voor mijn column van vandaag. Moest het een werkdag of zaterdag zijn, en ik met mijn vrouw aan de koffietafel zat, dan weet ik wat ze zou zeggen: “wat een weer, het zal stil zijn vandaag.” Ja, regenweer zet mensen door de band genomen niet aan om te gaan winkelen en dan kan het een lange dag worden. Anderzijds wel goed dat het regent.

Regen en water zijn nu eenmaal levensnoodzakelijk. Vrijdag woonde ik nog de klimaatcommissie bij in het Vlaams Parlement.  Op de agenda sprekers van de Vlaamse Milieumaatschappij en de Vlaamse Waterweg, overheidsinstellingen die het water in ons land beheren, over de zogenaamde klimaatadaptatie. De klimaatverandering die zich voltrekt noopt ons om maatregelen te nemen. Tegen de droogte, dan wel tegen te veel water. Dat het klimaat wijzigt staat buiten kijf. Dat is nu eenmaal eigen aan onze planeet. Het klimaat is nooit stabiel geweest. IJstijden en tussenijstijden wisselden elkaar steeds af. En dat zal zo blijven. Als we het over de invloed van de mens op die klimaatverandering hebben, steken sommigen hun kop al op om dat te ontkennen. Ik niet. Maar ben je een ontkenner of niet, wijzigen doet het klimaat.

Als we maatregelen willen nemen om de klimaatwijziging te temperen denken we in de eerste plaats aan het verminderen of bannen van CO2-uitstoot. Dat zijn inspanningen die we wereldwijd moeten leveren. Als wij dat alleen doen, op onze speldenprik van amper 13.500 km² (1/37.723), zullen we weinig zoden aan de dijk brengen. Desalniettemin zegt het oude spreekwoord: als iedereen voor z’n deur keert is de straat proper. Maar neem de Chinees of de Indiër maar eens mee in zulk een verhaal...  

Wat we wel kunnen doen, en zelf volledig verantwoordelijk voor zijn, is klimaatadaptatie. Wat dat is? De belangrijkste effecten van klimaatverandering zullen hitte, droogte, meer neerslag en een hogere zeespiegel zijn. Als we ons daarop voorbereiden zullen we minder last hebben. In en om je huis kan je het koeler maken. Je tuin kan droogte overleven en anderzijds zal je geen kelder hebben die onder water staat. Kunst is wanneer er te veel water is dat veilig te bufferen of op te houden voor die periode dat er te weinig water is. Daarvoor moeten we de handen in elkaar slaan. Burger en overheid. Gemeente, provincie en Vlaanderen.

Laat ons klein beginnen en al een onderscheid maken tussen de verschillende soorten water. We hebben drinkwater en veel andere soorten water, van licht tot fel vervuild. Dat eerste moeten we koesteren en liefst alleen ook maar inzetten voor wat het dient. Hoeveel liters verdwijnen wel niet in toiletten, of spoelen nodeloos weg door vele fitten in de waterleidingen. In 2019 ging dat volgens minister Zuhal Demir over 61 miljoen kubieke meter of 167 miljoen liter per dag. Kan je het je inbeelden? 67 olympische zwembaden per dag. Wraakroepend. Ik schreef wel: laat ons klein beginnen, maar dat alles wegwerken en dus het vernieuwen van de leidingen kost stukken van mensen. Klein kunnen we wel thuis beginnen. Er zijn tips in overvloed om spaarzaam te zijn met drinkwater. En niet alleen in perioden van droogte. Spaarzaamheid is steeds goed. Ook voor de portemonnee.

Een tweede fout uit het verleden die we moeten rechtzetten is dat we het water dat valt zo snel mogelijk afvoeren. Grote terreinen verharden, water vergaren in riolen en grachten en dit naar beken en rivieren die we gingen rechttrekken. Zoveelste sneller weg, des te beter, dachten we. Met alle gevolgen van dien. Op korte tijd overstromingen stroomafwaarts en bij de minste uitstel van regen felle droogte in die gebieden waar we het regenwater snel afvoerden.

In Dessel zijn we systematisch aan het werk. Ontharden is één. Riolen ontkoppelen waarbij enkel nog het afvalwater naar het zuiveringsstation gaat en het regenwater ofwel bufferen op terrein zelf, dan wel wadi’s, baangrachten en infiltratierioleringen aanleggen. Het gaat steeds gepaard met heel wat hinder. Voor de omwonenden, en voor de weggebruikers. Maar… noodzakelijk voor onze klimaatadaptatie.

In het zog daarvan kiezen voor meer groen. Bomen die koelte bieden in de zomer. De bladeren in de herfst moeten we er bij nemen. Dat kan in tuinen. Dat kan op het openbaar domein.

Op een nog hogere schaal de grote infrastructuurwerken. Rivieren terug laten meanderen en winterbeddingen creëren. Ruimte voor het water, en dat in een regio die zo dicht bevolkt is. Het is dat of regen in je kelder of living. Want laat ons onszelf geen blaasjes wijsmaken. Een regenbom zoals onze buren in Wallonië in 2021 meemaakten kan evengoed ons deel worden. Binnen de VMM zijn heel wat rekenmodellen ontwikkeld die zeer gedetailleerd kunnen voorspellen wat de gevolgen waar zullen zijn van zulke wolkbreuken.

De sluitsteen van heel dit verhaal is dan de bescherming tegen de Noordzee. De watersnood van 1953 zette Nederland aan tot de grote Deltawerken. “Dit nooit meer”, was hun devies. Ook in Vlaanderen werden lessen getrokken. De watersnood van 1976 waarvan ik me de beelden op TV nog goed herinner drukte ons opnieuw met de neus op de feiten. Hogere dijken en potpolders om het te veel aan water gecontroleerd op te vangen, nopen ons tot blijvende investeringen. Het zogenaamde Sigmaplan om Vlaanderen te beschermen tegen overstromingen van de Schelde en haar zijrivieren is nog niet volledig tot uitvoer gebracht. Ook hier is het zaak natuur en ecologie te laten rijmen met ons menselijk bestaan. Hoe we onze kustlijn blijven verdedigen tegen stormvloeden die ook maar hoger en sterker worden zal denkwerk, beslissingen en investeringen vergen. Boeiend, neen?

Ondertussen blijft het regenen. Maar laat het ons van de positieve kant bekijken. Elke druppel die nu valt, komt ons straks op één of andere manier ten goede. Fijne zondag nog.  

Kris van Dijck

Dessel, 26 maart 2023