Klimaatplassen

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Klimaatplassen

Klimaatmanifestanten radicaliseren meer en meer. Ofwel laten ze zich vastkleven aan het wegdek om het WK-wielrennen te saboteren, of ze vernielen waardevolle historische kunstwerken, of ketenen zich vast aan een doelpaal om media-aandacht te krijgen of blokkeren wegen om de gewone man die, o schande, nog met een benzinewagen rijdt het leven zuur te maken. Alles wat ooit vooruitgang was wordt door hen verketterd en ze worden in de media nog vaak opgehemeld ook.

Ik ben de laatste om een loopje te nemen met het klimaat en het leefmilieu. Maar geloof wel in de inventiviteit van de mens om het leven én het leefmilieu beter te maken. Niet alles wat nu is, is slecht. Was het vroeger dan zoveel beter?

Nog geen tweehonderd jaar geleden bezocht de Franse schrijver Victor Hugo, auteur van o.a. Les Miserables, de Kempen. Het was ontluisterend wat hij schreef: “de heide was oneindig en droog als een vlakte in Oud-Castilië; de zonnige, zondoorstoofde aarde vormde hier en daar aan de horizon van die plotselinge kartelingen die aan traptreden doen denken; geen toren in de verte, nauwelijks een boom.” Dat was dus de regio waar mijn dorp zich bevindt. 1837… Armoede troef en eeuwenlang decimeerde epidemieën en ziekten de plaatselijke bevolking.

Ja, het begon pas midden 19de eeuw dat de Kempen ontwaakte. Water speelde daarbij een belangrijke rol. Kanalen gingen kalkrijk Maaswater aanvoeren waarna gemene gronden in opdracht van gemeenten of aangekocht door grootgrondbezitters landbouwrijp gemaakt werden door het aanleggen van grachten en wateringen die water aan- en afvoeren. Wegen kwamen tot stand tussen de dorpen en de enkele steden (Turnhout en Herentals) met grote inbreng van de provincie en de buurtspoorwegen. In het zog van dat alles ook vervuilende industrie. Het slechte met het goede zo je wil. De hand van de mens kneedde het Kempisch landschap tot de authentieke aanblik die het nu heeft. En daar stopt het niet want nieuwe uitdagingen dienen zich aan. Gewijzigd klimaat en fouten, of andere inzichten uit het verleden waarbij bijvoorbeeld beken rechtgetrokken werden, moeten aangepast en verbeterd worden.

Vorige donderdag hadden drie van de vier agendapunten van de gemeenteraadscommissie van Dessel daar rechtstreeks mee te maken. Wie Dessel wat kent weet dat een aantal zaken die ons landschap zo typisch maken alles te maken hebben met water: de zandontginningsputten van Sibelco, de kanalen met het kruispunt aan Sas 4 en de Colateur, in de volksmond de Gracht die een fysieke grens vormt tussen Dessel centrum en Witgoor.

Laat ons beginnen met deze laatste.

Na het graven van de Kempische kanalen werden in Arendonk, op de grens met Mol en Retie, omstreeks 1850 wateringen aangelegd met een tap op het kanaal Dessel-Schoten. Om het overtollige water af te voeren werd een bijna 10 km lange gracht gegraven, helemaal naar het zuiden tot aan het kanaal Dessel-Herentals. Die overloop ten westen van Sas 5 geraakte buiten werking toen in 1935 dat kanaal hogere dijken kreeg en hoger kwam te liggen. Van dan af ging het Maaswater de Achterste Nete in. Langs de oevers van de Gracht kwam een prachtige biotoop tot stand. Unieke fauna en flora. Een groen lint, dat op luchtfoto’s mooi te zien is, waarlangs naar hartenlust gefietst en gewandeld wordt. Echter, door een sporadische aanvoer van water, te wijten aan langdurige periodes van droogte en het feit dat het water op de kanalen in eerste instantie dient voor de scheepvaart, moeten we de Colateur anders gaan inrichten en beheren om waardevol te blijven. Die plannen werden door het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete en de Dienst Integraal Waterbeleid van de provincie uitvoerig toegelicht. Creëren van poelen in de Gracht, beheer van vegetatie om zonlicht door te laten en opvangen van overvloedig regenwater uit Witgoor dat nu naar de riolen gaat horen daar o.a. bij. Dat ontkoppelen van regenwater van ons rioleringsstelsel is een project dat we systematisch aanpakken en ook de volgende jaren heel wat investeringen zal vergen.

De wit zand ontginningsput Donk, in totaliteit 87 ha groot, tussen Gravenstraat, Boeretangsedreef en Broekstraat waarvoor eerder de Witte Nete meanderend verlegd werd, was onderwerp van twee afzonderlijke punten die toch met elkaar verband houden. Vooreerst de put zelf. Deze meest westelijk gelegen ontginningsput heeft in ons gemeentelijk ruimtelijk structuurplan na ontginning als nabestemming natuur met een educatieve meerwaarde. Een deel van de put, die een 20-25 meter diep is, wordt de volgende jaren in de zuidwesthoek met propere gronden gedempt om er een lagere moerasvegetatie tot stand te brengen. Aan de west en noordwestkant komt een hoger gelegen wandelpad met uitkijkheuvel dat aansluit aan Tabloo, ons toeristisch, cultureel en educatief centrum.

Het water van diezelfde put, dat voor honderd procent bestaat uit grondwater, loopt over in de Witte Nete. Deze put wordt nu door VITO onderzocht om dienst te doen als klimaatplas. Wat is een klimaatplas? Heel simpel. Een grote plas waar water opgehouden en gebufferd wordt bij regenval en hoger grondwaterpeil om aangewend te worden door landbouw en industrie wanneer daar zich waterschaarste voordoet of pas geloosd wordt in de Witte Nete als daar het debiet te weinig is. Een manipuleerbare stuw ter hoogte van de afvoer naar de Witte Nete moet het waterpeil een halve meter kunnen verhogen. Een buffering van ruim 300 miljoen liter water.      

Tot slot bezocht ik vrijdag basisschool de Zevensprong. Net als andere Desselse scholen trekken zij de kaart van een groenblauwe school natuur. Waar ik voor een paar maanden de eerste tegel mocht wippen in de Kangoeroe vergezelden schepenen Herman Minnen en Willy Broeckx me om mee na te denken hoe de mooie site waar de school gevestigd is in het centrum van het dorp een groene oase kan worden met bomen en struiken tot kikkerpoel toe.

Als we allemaal samen de handen in elkaar slaan dan tekenen we voor een betere wereld voor mens en natuur. Is dat geen mooie gedachte om de week af te sluiten en te inspireren om verder te werken? Ik denk het wel. Fijne zondag nog.  

Kris van Dijck

Dessel, 24 september 2023