Orwelliaanse tijden

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Orwelliaanse tijden

Toen George Orwell zijn “1984” schreef was de tweede wereldoorlog net voorbij. 1984 was voor velen verre toekomst. Dat er in die tussentijd een Koude Oorlog zou gevoerd worden, het Westen zijn Golden Sixties zouden gaan krijgen, de ruimte zou geëxploreerd worden, de mens de maan zou betreden en vervolgens oliecrisissen de wereldeconomie zouden bedreigen kon op dat moment niemand voorspellen. Toen ik het boek las, het moet begin jaren tachtig geweest zijn, lag het jaar 1984 vlak voor me. Maar gelukkig niet wat erin voorspeld werd…

Waarover gaat het boek? Vooreerst is het een waarschuwing tegen totalitaire regimes zoals het op dat moment net verslagen Nazi-Duitsland en Stalins Sovjet-Unie dat Oost-Europa onder de knoet hield. Orwell beschrijft een staat waarin de overheid alle aspecten van het leven controleert en bewaakt. “Big Brother” wordt in dit boek geboren. Maar ook het constant herschrijven van de geschiedenis, als het maar in het belang van de “Partij” is… En waarbij die geschiedenis aangepast wordt aan de inzichten, krachten en noodwendigheden van het nu. Gaan er al belletjes rinkelen beste lezer?

Misschien was “1984” zijn tijd ver vooruit want de echte exploten van de beschreven dystopische samenleving, een samenleving met louter akelige kenmerken waarin men liever niet zou willen leven, kwamen pas na het jaar 1984 naar boven…

Camera’s langs wegen, in portalen, winkels, hoeken en kanten. Om jouw en mijn veiligheid weet je wel, en de goed menende burger vond dat het goed was.

Satellieten, GPS en andere locatie delende systemen die ons de weg wijzen. Om ons gemak weet je wel, en de goed menende burger vond dat het goed was.

Computers en internettoepassingen die via cookies goed onthouden waar we surfen, onze interesses liggen en via allerlei algoritmen systemen in gang zetten om ons op de meest klantvriendelijke wijze te kunnen bedienen. En de goed menende burger vond dat het goed was.

iPhones die meteen onze locatie doorgeven aan hun providers en alzo overheden in staat stellen mensenstromen te kanaliseren en te managen. Een vlotte doorstroming is toch ideaal, neen? En de goed menende burger vond dat het goed was.

“Big Brother” werd zelfs een met de hoogste kijkcijfers concurrerend TV-programma. En de goed menende burger vond dat het goed was.

Nu, laat het duidelijk zijn, van de hierboven geschetste toepassingen maak ook ik wel degelijk gebruik. Alleen, het Tv-programma kan mij persoonlijk niet bekoren…

Maar er is ook het andere “1984”. Dat waar ik me veel meer zorgen over maak. Het “1984” van de zich herschrijvende geschiedenis. De hineininterpretierung op basis van de huidige moraal. Op basis van de huidige wetten, regels en gebruiken. Beelden die worden gesloopt. Straatnamen die worden vervangen. Tv-feuilletons die geschrapt worden. Boeken, ja kinderboeken en strips, die worden gecensureerd, aangepast of aanvullingen meekrijgen. Waartoe leidt dat allemaal? Als we historische momenten of personages wikken en wegen met onze 21steeeuwse inzichten zal er niet veel overblijven.

Nu goed, ik ben geen doctorandus geschiedenis, maar hier kan ik met mijn verstand niet bij. Geschiedenis is wat het is. En boeken zijn de vertaling van hun tijd. Net zoals dé waarheid niet bestaat. Laat staan dat als ze wel zou bestaan ik me afvraag wie dan wel het recht en alle inzichten heeft om die waarheid te proclameren. De “Partij” zoals Orwell ze beschreef?

Moraal van het verhaal? Had Georg Orwell zijn boek de titel “2021” gegeven, hij zou er bangelijk dicht bij geweest zijn…

Kris Van Dijck

Dessel, 31 januari 2021