TABLOO

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Tabloo

Op deze Amerikaanse Independence Day, die mij aanlokkelijk lijkt om daaraan een column te wijten, blijf ik vandaag toch enthousiast bij de realiteit in eigen dorp. Laat ons zeggen, onze eigen “American Dream”, zonder daarvoor de plas te moeten oversteken… Ja, onze eigen “American Dream”, of waarin een klein dorp als Dessel groots kan zijn. Gisteren werd ik door Leo De Bock geïnterviewd over de totstandkoming van het prachtig informatie-, communicatie-, cultuur- en ontmoetingscentrum Tabloo dat eind dit jaar zal geopend worden. Oordeel zelf of onze “American Dream” terecht of niet die duiding waard is. Om het volledige verhaal te schrijven, neem ik u mee naar 1998…

1998: België zoekt een oplossing om 70.500 m³ laag- en middel- kortlevend nucleair afval te bergen. Dit is de totale hoeveelheid categorie A-afval dat in heel dit land na de ontmanteling van onze zeven kerncentrales zal gecreëerd zijn. Het afval is van ons allemaal, maar niemand voelt zich verantwoordelijk, niemand wil het bergen. Nadat de zeedumpingen, terecht, verboden werden, moet een oplossing gevonden worden binnen de 30.689 km² dat België groot is. Aanvankelijk wordt gezocht naar locaties die een goede, solide ondergrond bieden. 98 sites, gespreid over 47 gemeenten worden geschikt bevonden, maar stuiten één voor één op een “njet” van de lokale bevolking en politiek. Diezelfde bevolking en haar politici die ’s avonds wellicht de lamp laat branden en gretig elektriciteit verbruikt, of gezwind onder de scan van het lokale ziekenhuis duikt, moet niet weten van het afval. “Not in my backyard”, klinkt het uit vele monden. Simpel, neen?

Het wordt snel duidelijk dat een technische oplossing alleen niet zal volstaan. Naast een technisch verhaal zal een maatschappelijke aanvaarding een zeker zo belangrijke factor zijn, evenals het openen van nieuwe perspectieven voor de betrokken gemeente. Om die vernieuwende piste te bewandelen word ik als jong burgemeester gevat om daarover te reflecteren met toenmalig directeur-generaal Fred Decamps van NIRAS en professor Erik Van Hove van Universiteit Antwerpen. Het resulteert in het opzetten van lokale partnerschappen in gemeenten met nucleaire activiteiten en/of gemeenten die interesse tonen. In deze laatste categorie dient niemand zich aan, maar ook in de eerste zijn enkel Dessel, Mol, Fleurus en Farciennes bereid om de koe bij de horens te vatten. De gemeenten Beveren en Hoei, met de grootste “vervuilers” in de vorm van de kerncentrales in Doel en Tihange, tonen enkel lafheid door niet eens de oefening aan te gaan.

Dessel neemt in 1999 de handschoen op: het afval bij ons op een veilige, bovengrondse wijze bergen, en dit voor 300 jaar van invloed op samenleving en mens scheiden. Die uitdaging gaan tientallen Desselaars aan. Het resulteert in een sterk rapport dat begin 2005 door een unanieme gemeenteraad goedgekeurd wordt. Het gaat over een verbetering in monitoring en opslag van het afval zelf. Over de monitoring en opvolging van de gezondheid van onze inwoners. Over ruimtelijke ontwikkelingskansen voor ondernemers, werkgevers en werknemers. Over financiële stimulansen voor duurzame projecten in de vorm van een fonds van ruim 110 miljoen euro ten dienste van onze verenigingen en lokale samenleving. Kortom, het zal ons dorp op een hoger niveau tillen.

Om de technische uitvoering van de oppervlakteberging te realiseren worden tal van werken uitgevoerd: de loskade aan het Kempisch kanaal, de caissonfabriek om de betonnen bakken te fabriceren die het afval zullen vasthouden, de IPM waar de caissons gevuld worden en als een vaste monoliet buiten zullen gereden worden en het ontvangstgebouw op de plek waar de definitieve opslag zal plaatsvinden. Die eindbestemming, de tientallen bergingsmodules in de vorm van bunkers, die na opvulling - en dan zijn we eind jaren vijftig van deze eeuw - zullen afgedekt worden, moeten nog gebouwd worden. Daarvoor wachten we op de af te leveren nucleaire vergunning.

Maar, de kers op de taart - daar ging het gisteren over - de totstandkoming van Tabloo. In de werkgroep Lokale Ontwikkeling onder voorzitterschap van Frans Dumoulin formuleerden we de mogelijke maatschappelijke meerwaarde van een bergingssite in Dessel. Eén daarvan was een deftig communicatiecentrum als draaischuif rond alles wat met het nucleaire te maken heeft. Het was toen nog niet zo lang geleden trouwens dat alles wat met het nucleaire te maken heeft ver weg achter gesloten deuren en vensters bedisseld werd. Sta me toe te schrijven dat we als lokale overheden ook daar vaak als breekijzer fungeerden om tot die openheid en transparantie te komen… Een communicatiecentrum dat bovendien een ontmoetingscentrum kan worden voor de lokale gemeenschap en een open venster biedt naar de wereld om te tonen wat we in Dessel doen. Hoe we dit afval van iedereen veilig verwerken, opslaan en bergen.

Het resultaat is verbluffend. Onder een immense betonnen tafel, tablo in het Esperanto, bevindt zich alles wat noodzakelijk is om de gedroomde taak van de werkgroep Lokale Ontwikkeling ook in de realiteit om te zetten.

Wandel je even mee? Eenmaal binnen beland je op een imposant binnenplein, omgeven door een ontvangstruimte en bib, vergaderlokalen, bistro, toeristisch infopunt en een podiumzaal met ruim podium en tweehonderd zitplaatsen. Op de eerste verdieping de kantoren van STORA (Dessel) en MONA (Mol), evenals werkruimten voor de medewerkers van NIRAS en vergaderruimten. De tweede verdieping brengt ons in de magische wereld van materie, tijd, atomen, isotopen, wetenschap,... Imposante opstellingen die je twee uur lang meenemen om ons te leiden van de “Big Bang” over het ontdekken van allerlei nucleaire toepassingen tot de veilige berging van het afval. Vanop het dakterras tenslotte heb je een mooi zicht over het aangelegde Kempisch landschapspark dat ook dienst doet als ontmoetingsplaats met tal van speeltuigen. Vanuit dit landschapspark vertrekken fiets- en wandelroutes waarlangs je de nucleaire site en de ruime omgeving kan verkennen. Dit huis van leren, ontspannen en beleven heeft alle potenties waar een lokale gemeenschap enkel van kan dromen. Van droom tot realiteit. Met dank aan de dromers van twintig jaar geleden. Met dank aan de doeners en uitvoerders nadien. Neen, dromen zijn niet altijd bedrog. Niet als je wakker wordt in Dessel.

Kris van Dijck

Dessel, 4 juli 2021

Alles over het cAt-project in Dessel: www.stora.org