Wapenstilstand 2023

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Wapenstilstand 2023

De twee voorbije zondagen geen column van mij. Ik was niet in de mogelijkheid om de mezelf opgelegde taak, die ik sinds januari 2021 in ere houdt, uit te voeren. Mijn excuses daarvoor naar hen die daar elke week naar uitkijken, en ja, zo zijn er. Maar niet getreurd, ik ben er weer.

Gisteren herdachten we de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog op 11 november 1918 om 11 uur in de ochtend. Ook bij ons in Dessel in onze Sint-Niklaaskerk met vertegenwoordigers van oud-strijdersverenigingen, fanfare De Eendracht, lokaal bestuur Dessel en voor dit doel geëngageerde burgers. Op zich was die wapenstilstand toen een heugelijk feit waarbij een einde gesteld werd aan het bloedigste treffen dat de mensheid ooit over zich afgeroepen had. 9 miljoen militairen en 8 miljoen burgers lieten in die vier jaar het leven. De Spaanse griep die nadien bij de verzwakte bevolking dood en verderf zaaide - verzwakt door ontbering en voedsel schaarste – maakte een veelvoud aan doden. De meeste ramingen spreken over 1 op 100 Europeaan die bij die griepepidemie het leven lieten. De corona-oversterfte verbleekt er bij.  

Die 11de november is wereldwijd voor die landen en volkeren die dat oorlogsleed met zich meedragen, een dag van herinnering en bezinning. Zeker in het Gemenebest, de landen die behoorden tot “the British Empire” is 11 november en de klaproos, die de Vlaamse velden tooien, een icoon: “In Flanders fields the poppies blow, between the crosses, row on row…”, schreef de Canadese militair John McCrae in 1915. Engelsen, Schotten, Welshman, Ieren, Canadezen, Zuid-Afrikanen, Indiërs, Australiërs,.. maar ook Amerikanen en zovele anderen lieten hier hun leven.

Wat mij echter het meest frappeert bij de herdenking van die wapenstilstand, is dat de wapens wel zwegen, maar in het zog daarvan de zaadjes gelegd werden voor de vele conflicten nadien waarvan sommigen tot op de dag van vandaag nog heersen.

Vooreerst het Verdrag van Versailles van 1919 zelf, waarbij Duitsland zwaar veroordeeld werd en immense boetes opgelegd kreeg. Dit zorgde in het vernederde Duitsland voor een voedingsbodem waarop het nationaalsocialisme van Adolf Hitler zich kon enten. Een tweede wereldoorlog zou slechts een kwestie van jaren zijn. Twintig in dit geval… Een les die men nooit mag vergeten; een vijand die overwonnen is vernederen leidt onomkeerbaar tot wraak en nieuw geweld. Wie wint moet groot zijn in vergeving en verzoening.

Maar niet alleen Duitsland dat in het verliezende kamp zat kreeg de rekening gepresenteerd. Ook het Ottomaanse Rijk, bondgenoot van Duitsland en Oostenrijk-Hongarije, werd gedecimeerd. De gevolgen daarvan laten zich tot nu gevoelen. In Israël. In Palestina. Het Ottomaanse Rijk strekte zich uit van de Balkan, over Turkije tot grote delen van het Midden-Oosten en Arabië. Staten als Libanon, Syrië, Jordanië, Israël of Iran bestonden gewoon niet. Dat Midden-Oosten werd na 1918 netjes verdeeld tussen Britten en Fransen waarbij deze laatsten zich het huidige Libanon en Syrië toe-eigenden en de Britten werden heer en meester in het huidige Israël, Jordanië, Iran en delen van Arabië. Van een Palestijnse staat was er geen sprake. Wel van Palestijnen die het “Beloofde Land” bevolkten en op instigatie van de Britten zagen gebeuren dat steeds meer Europese Joden, op de vlucht voor het in Europa heersende antisemitisme, naar Palestina verhuisden. Zeker na de holocaust kwam die verhuis in een stroomversnelling. Tot wat één en ander leidde is heden ten dagen meer dan ooit actueel. Waaronder afgesproken grenzen die niet gerespecteerd worden dan wel met hoge muren afgesloten worden. Vele Palestijnse vluchtelingen en het bouwen door Israëli's van nederzettingen in bezette gebieden.

Waar wij het einde van de oorlog in 1918 herdenken moeten we deemoedig erkennen dat het einde van die oorlog, niet het einde van oorlogen betekende. Om tot wereldvrede te komen hebben we nog vele wapenstilstanden nodig. In sommige conflicten schier onmogelijk. Het dient gezegd dat om te vechten je met twee moet zijn, maar ook om in vrede te leven moet je met twee zijn. Als voor één van de partijen vrede onbespreekbaar is en de vernietiging van de ander het enige doel is, dan is de roep om vrede als een roep in de woestijn. In dit geval vrij letterlijk te nemen.

Velen hebben de voorbije weken hun licht laten schijnen over de oorlog in Gaza. Ik kan de beelden amper bekijken van kinderen en ouderen, vrouwen en mannen, zovele burgers die geofferd worden. Waarom toch al dat leed en ellende? Ja, waarom? Palestijnse mensen die als schild gebruikt worden door Hamas. Is dat strijden voor uw mensen? Is dat de belangen en de rechten van je volk dienen of verdedigen? Het is walgelijk. Wel geld hebben om honderden kilometers tunnels te graven. Wel geld hebben om dagelijks, en ook voor 7 oktober, raketten af te vuren vanop scholen, ziekenhuizen en woonblokken met daaronder munitiedepots en commandolokalen. Geld en middelen die zouden kunnen gebruikt worden om mensen te voeden, op te leiden en te verzorgen. Neen, dit is een vuile oorlog waarbij de gewone Palestijn geen enkele bondgenoot heeft. Geen enkele. Ook niet zijn vermeende leiders in Gaza zelf of aan de rijke tafelen in Teheran en Doha.

Ik vind het verschrikkelijk hoe burgers de dood ingejaagd worden. Het was vroeger niet anders. Ik zie de bommenwerpers op mijn netvlies in de zovele documentaires en films die tijdens de Tweede Wereldoorlog met duizenden naar Duitsland vlogen. Eerst ’s nachts, nadien ook overdag toen de Luftwaffe niet meer bij machte was om weerwerk te bieden, om de Duitse steden plat te bombarderen met brandbommen: Dresden, Berlijn, Keulen, Hamburg, Dusseldorf,… Honderdduizenden gedode en vaak verkoolde burgers, kinderen, vrouwen en ouderen, om de Duitser in zijn ziel te treffen en zo de verderfelijke Nazi’s klein te krijgen die echter geen zier gaven om een mensenleven meer of minder. Ook de communisten deden daar ijverig aan mee. De Sovjets telden 22 miljoen doden waaronder de helft burgers. Gedood door de vijand, of als kanonnenvlees door het eigen regime op de vijand afgestiuurd. Waanzinnig. En wat te denken van de twee atoombommen die de Amerikanen op twee steden dropten om Japan op de knieën te krijgen. Allemaal gewone burgers, gewone mensen. Rechtstreeks vanwege de implosies 250.000 dode burgers en nog velen honderdduizenden nadien aan stralingsziekten en kanker.

Neen, beste lezer, veel is nog niet veranderd. Spreken we daarom misschien over het “mensdom”?

Tot slot nog iets dat ons tot nadenken moet stemmen. Woensdagochtend hoorde ik op Radio 1 de geïnterviewde oud NAVO secretaris-generaal Jaap de Hoop Scheffer. Op de vraag wat Europa kan doen om het vreselijk inferno in Gaza te stoppen luidde zijn antwoord: “Niks. Niemand in de wereld luistert nog naar Europa.” Ja, zo ver hebben we het laten komen: we staan er bij en kijken er naar. Of we nu willen of niet… We zijn een reus op lemen voeten. Zonder macht. Zonder gezag. We staan er bij en kijken er naar.

Kris van Dijck

Dessel, 12 november 2023