Burgemeesters

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Burgemeesters

Ze zijn met 300, verspreid over heel Vlaanderen. Wie zijn ze? Wat drijft hen? Het zouden vragen van Paul Jambers kunnen geweest zijn. Amai, nu gaat hij over zichzelf beginnen schrijven, hoor ik je al denken. Neen, niet over mezelf alleen. Wel over de 300. Want ongeacht geslacht, leeftijd, kleur of politieke partij, allen zitten ze in hetzelfde schuitje. Directe aanleiding zijn de berichten die ik mocht ontvangen van twee collega’s die de voorbije dagen serieus verbaal aangevallen werden en daar niet goed van zijn. Het overkomt mij ook wel eens en misschien heb ik een dikkere huid maar wie zich naar mij scheldend gedraagt, wordt gewoon verticaal geklasseerd. Die persoon moet niet denken van mij nog een antwoord te krijgen. Vlucht gedrag? Misschien wel, maar het helpt. Ik ben geen pispaal!

De manier waarop burgemeesters in Vlaanderen aangeduid worden kent haar eigen spelregels. Neen, dat is niet in alle landen hetzelfde. Ook de bevoegdheden die ze hebben varieert van land tot land. In Vlaanderen vinden om de zes jaar gemeenteraadsverkiezingen plaats. Steeds de tweede zondag van oktober. De vorige twee in 2012 en 2018. De volgende twee in 2024 en 2030.

Tot op heden is het zo dat na de verkiezingen partijen een meerderheid vormen en daar wordt dan afgesproken wie burgemeester wordt. Het aantal stemmen dat die kandidaat burgemeester behaalde speelt helemaal geen rol. De kandidaat burgemeester moet zelfs niet in de gemeenteraad verkozen zijn. Wanneer de kandidaat de handtekening van de helft van de verkozen gemeenteraadsleden, waarbij minstens de helft van de eigen fractie, weet te verzamelen, wordt de kandidatuur ingediend bij de provinciegouverneur. Een positief advies van de procureur en de gouverneur volstaan vervolgens opdat de Vlaamse minister van Binnenlands Beleid de benoeming uitvoert. Die gaat dan in op 1 januari volgend op de gemeenteraadsverkiezingen.

In het Vlaams regeerakkoord is afgesproken dat die spelregels zullen gewijzigd worden met het oog op de gemeenteraadsverkiezingen van 2024. Het zal de bedoeling zijn dat de kandidaat met de meeste stemmen, uit de grootste fractie van de coalitie, burgemeester wordt. En voor het zover is, krijgt de grootste fractie veertien dagen de tijd om een meerderheid te vormen. Op deze manier tracht men voorakkoorden te bemoeilijken en het oordeel van de kiezer te versterken. Een voorontwerp van decreet om dat allemaal te regelen is al klaar en zal eerst weeks in de commissie Binnenlands Beleid van het Vlaams Parlement behandeld worden.

Maar wat is nu die taak van de burgemeester? En binnen welke krijtlijnen moet de burgemeester opereren?

De burgemeester staat aan het hoofd van de gemeente en is eveneens vertegenwoordiger van de regering. De burgemeester zit het college van burgemeester en schepenen en het vast bureau van het OCMW voor, vertegenwoordigt naar buiten uit de gemeente en ondertekent de briefwisseling van de gemeente. Ten slotte is de burgemeester verantwoordelijk voor orde, veiligheid, preventie en gezondheid. Daarvoor kan hij of zij burgemeestersbesluiten maken. Die moeten dan wel op de eerstvolgende gemeenteraad goedgekeurd worden. Het is dus niet zo dat de burgemeester zomaar wat kan verzinnen. Alles moet juridisch goed onderbouwd zijn. Terecht trouwens. De hoofdtaak van de burgemeester ligt dus in het erop toezien dat de wetten en decreten, evenals de gemeentelijke reglementen correct nageleefd worden. Daartoe heeft hij de bevoegdheid van administratieve politie. Dit wil zeggen dat de burgemeester zelf geen processen verbaal kan opmaken of boetes opleggen. Overtredingen vaststellen is aan de politie of GAS-ambtenaar (GAS = gemeentelijke administratieve sancties), en het sanctioneren gebeurt door de rechtbank of de sanctionerende GAS-ambtenaar. Zeker in deze tijden van pandemie en bijzondere maatregelen speelt de burgemeester dus een cruciale rol.

Maar als ik spreek over de taak en de opdracht van de burgemeester moet ik in één adem ook alle medewerkers vernoemen die helpen. De burgemeester staat immers niet alleen. Op politiek vlak zijn dat in de eerste plaats de schepenen. Burgemeester en schepenen vormen samen de uitvoerende macht op lokaal niveau. Op ambtelijk, administratief vlak is dat het hele apparaat van het ‘lokaal bestuur’. Een nieuw begrip voor alles wat gemeente en OCMW is. Dit administratief apparaat wordt aangestuurd door de algemeen directeur, bijgestaan door zijn management-team. En ten slotte op veiligheidsvlak politie en brandweer. Zoals gezegd, de burgemeester staat niet alleen. Maar als het over het gezicht van het beleid gaat. Kritiek, ten goede en ten kwade, dan staat de burgemeester wel alleen.

Tot slot; iedereen kan burgemeester worden. Los van het oordeel van de kiezer en het spel van de politieke partijen, bestaat er niet zoiets als een burgemeestersdiploma of burgemeestersopleiding. Je wordt het van vandaag op morgen, in alle consequenties. Sommigen konden zich al wat inwerken als gemeenteraadslid of beter nog als schepen. Anderen werden het vanuit het niets. Er is geen inloopperiode. Het is direct zwemmen met alle consequenties en verantwoordelijkheden. Het is dus zaak op korte tijd heel veel te leren en je te laten bijstaan door zeer deskundige mensen in alle mogelijke disciplines.

Dus… als je zinnens bent je burgemeester de huid vol te schelden? Een beleefde vraag naar het hoe en waarom kan veel klaarheid scheppen. Het zal sowieso tot meer voldoening leiden. En aan mijn collega’s die toch te maken hebben met onbeleefderiken; twee wijsheden: luister naar wie het zegt en de woorden van de man zeggen alles over de man. Hou dat steeds in je achterhoofd. Succes!

Kris van Dijck

Dessel, 5 april 2021