Stikstof

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Stikstof

Als plattelander heb ik me tot op heden steeds op de achtergrond gehouden als het over stikstof ging. Reden? De complexiteit van het dossier en mijn beperkte kennis ter zake waarbij ik me hoed niet in slogans of platitudes te vervallen. Maar langer zwijgen is ook geen optie meer want ik dreig mee gesleurd te worden in een verhaal van stedelingen tegen plattelanders waarbij die laatste de landbouwers zijn en die eerste de snoodaards die die landbouwers geen toekomst wensen terwijl die wel voor het eten op hun tafel zorgen. Hoe clichématig men over een complex dossier kan berichten. Van daar mijn poging één en ander uit te leggen en te duiden.

Laat ons beginnen met de vraag: wat is stikstof? Daarvoor verwijs ik naar deze link: https://www.vmm.be/lucht/stikstof/wat-is-stikstof Maar daarmee is nog niets gezegd waarover dit politiek gaat…

Stikstof is onmisbaar voor de natuur en één van de voornaamste voedingsstoffen voor planten. Maar te veel stikstof leidt tot twee grote kwalen. Planten die van stikstof houden zoals brandnetels, bramen en gras groeien sneller en overwoekeren planten die minder stikstof nodig hebben zoals heide en bepaalde zeldzame planten. In hun zog verdwijnen heel wat insecten en dieren die van die planten leven alsook de vogels die van die insecten leven. Daarnaast zorgt te veel stikstof ook voor verzuring van de bodem en het water waardoor plantenwortels moeilijker voedingsstoffen kunnen opnemen. Ons hele ecosysteem raakt daardoor verstoord.

Om dat tegen te gaan tekende Europa richtlijnen uit. Terecht trouwens. Maar in Europa iets goedkeuren heeft natuurlijk ook lokaal haar gevolgen en daarmee werden we twee jaar geleden terug geconfronteerd toen een rechter de uitbreiding van een kippenstal in Limburg vernietigde. De veel grotere nieuwe stallen zouden het nabijgelegen natuurgebied schade toebrengen. Volgens de Europese regels was en is Vlaanderen verplicht in te grijpen om zulke natuurgebieden te beschermen. Wat al jaren als een zwaard boven ons hoofd hing en waarbij alle voorgaande bevoegde ministers hun hoofd in het zand staken en geen regeling uitwerkten, kwam de hete brij in februari 2021 op het bord van minister Zuhal Demir terecht.

Ingrijpen is gewoon nodig om niet in een volledige vergunningsstop terecht te komen. Zoals in Nederland trouwens. Dit zou betekenen geen enkele omgevingsvergunning meer. Niet voor de landbouw. Niet voor de industrie. Maar ook niet voor de brave burger die een vergunning aanvraagt om een huis te bouwen of te verbouwen. Niks meer. Nul. En in een totale chaos terecht komen moet ten allen prijzen vermeden worden.

Het gaat dus over veel meer dan voor of tegen landbouw. Natuurlijk is geen enkel weldenkend mens tegen landbouw. Iedereen weet wel dat de melk of de eieren niet door de Delhaize of Okay gemaakt worden, maar wel afkomstig zijn van de koe en de kip op de boerderij. Landbouw is dus een noodzaak. Maar nu doen dat er geen probleem is met de huidige landbouw is ook de mensen een rad voor de ogen draaien. Onze landbouw staat onder druk. Vele landbouwers hebben het moeilijk, zeker ook financieel en hebben nood aan toekomst en duidelijkheid. Onzekerheid is het ergste wat er is voor een mens. Al te lang werd hen aangemaand uit te breiden en te investeren, heel veel te investeren. Misschien zelfs te veel te investeren. Maar ook het soort landbouw doet bij mij vragen rijzen. Enkele cijfers.

Onze veestapel is verantwoordelijk voor een groot deel van de stikstofuitstoot. En wat zie ik? Die veestapel is een veelvoud van wat we zelf als consument opeten. Het vele vlees dat we produceren wordt geëxporteerd en belandt niet op ons bord. Om het een beetje krachtig uit te drukken: de stront blijft hier en het eten verdwijnt. Onze akkers staan vol met voedingsgewassen, niet voor jou en mij, maar voor die dieren. Nog niet voldoende want ook voor die vele dieren moet voedsel ingevoerd worden van ver buiten Vlaanderen.

Enkele cijfers: per dag worden hier bij ons 800.000 kippen en 30.000 varkens geslacht. In 2021 telden we 1,3 miljoen runderen, 5,7 miljoen varkens en 45,1 miljoen kippen. Die slachtkip leeft 61 dagen.

Ons dichtbevolkte Vlaanderen staat op Europees vlak na Nederland en Ierland op de derde plaats als het over het aantal runderen gaat: 0,93 runderen per ha. In Wallonië is dat 0,62. Als het over varkens gaat staan we los eerst in Europa: 4,16 per ha. Ver achter ons Denemarken met 3,06 en Nederland met 2,91. Wallonië 0,23. Als je dit ziet en weet tot wat de situatie in Nederland leidde dan moet je toch ziende blind zijn als je denkt dat wij onverstoord verder kunnen doen.

Dit terwijl heel wat andere voedingsproducten voor ons mensen, producten die veel minder stikstof genereren, ingevoerd worden. Waarom die hier niet verbouwen? Ik denk aan tarwe. 90% van de tarwe die we nodig hebben om ons dagelijks brood te bakken, komt niet van onze boeren. Het wordt ingevoerd. Maar ook groeten en fruit zouden tot een enorme meerwaarde kunnen leiden. Net zoals andere industrieën zich steeds moeten aanpassen en vernieuwen, geloof ik in een landbouw die met de nodige steun ook die transitie kan doormaken. Daar ligt de uitdaging.

Ik ben onze landbouwers dankbaar voor hun werk. Hun werk dat ze vroeger verrichtten én het werk dat ze gaan verrichten. Maar voortdoen zoals we bezig waren is geen oplossing. Want niet alleen stikstof is een probleem dat de landbouw treft. Ook ons waterhuishouden. Zeker met de droge zomers die we kenden. Water dat nodig is voor de velden. Dat opgepompt wordt uit onze ondergrond of kanalen en beken en dat we zo snel mogelijk afvoeren als het wel regent. Ik heb maandag nog een getuigenis gehoord van een landbouwer - bij mij in de buurt - die op een andere manier werkt. Zijn maïs stond vorige zomer groen terwijl die van de buur verschraalde. Ja, het moet anders en het kan anders. Daarvoor moeten we de landbouwers de hand reiken. Samen voor een gezond en voedzaam Vlaanderen.

Tot slot: de Vlaamse boeren die vrijdag vreedzaam in Brussel manifesteerden. Ik hoor in Vlaanderen alleen maar respect. Toch steekt het sommigen de ogen uit. Wanneer Brussel letterlijk brandt bij Black Lives Matter betogingen of als het straatmeubilair het moet ontgelden als Marokko een voetbalwedstrijd wint, horen we Brusselse politici amper. Dat was vrijdag anders. Schaarbeeks burgemeester en minister Bernard Clerfayt van het racistische DeFI kon het niet laten. Hoe vredelievend de landbouwers ook waren hij tweette: “Aujourd’hui, Bruxelles en a vraiment marre d’être la capitale de la Flandre !” Vertaald: “Brussel is het vandaag echt zat om de hoofdstad van Vlaanderen te zijn !” Dat weten we dan ook weeral. Misschien die Brusselse bourgeoisie eens uithongeren? Ik stel maar voor hé. Fijne zondag nog.  

Kris van Dijck

Dessel, 5 maart 2023