Vloek aan de oorlog

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel… Uitzonderlijk vandaag op zaterdag geschreven. 

Vloek aan de oorlog

Met deze boodschap stapten meer dan een eeuw geleden onze Vlaamse frontsoldaten, na vier jaar modder, vernedering en strijd, uit de bloedige loopgraven aan de IJzer. Zij lagen aan de basis van een politieke stroming van vrijheid, pacifisme en verdraagzaamheid dat mij al veertig jaar inspireert. In vier talen werd “Nooit meer oorlog” gebeiteld op de voet van ons IJzermonument. De eerste IJzertoren overleefde de gevolgen van de tweede wereldbrand niet. Een nieuwe werd opgetrokken. Hoger en imposanter dan de eerste. Betaald door gewone mensen als u en ik. Het grootste vredesmonument van Europa. Maar ook nadien bleven de wapens spreken.

Neen, het is niet de eerste keer sinds de Tweede Wereldoorlog dat tanks oprukken in de straten van een ander land. steden bezetten en er gewelddadig optreden zoals onze media stellig beweren. In de communistische satellietstaten was het gemeengoed dat de Russische beer orde op zaken kwam zetten indien de politiek een andere weg bewandelde dan het Kremlin lief was. De Hongaarse opstand in 1956 en het neerslaan van de Praagse lente in 1968 zijn blijkbaar uit het collectief geheugen verdwenen. Zijn de lessen geschiedenis uit de lessenroosters gehaald? Ik dacht het niet. Aub, een beetje historisch besef is echt niks te veel gevraagd van ons schrijversgild als je het mij vraagt.

De laatste keer dat we met waar oorlogsgeweld te maken kregen in Europa was tijdens de opeenvolgende Balkanoorlogen in de jaren negentig van vorige eeuw. Ik maakte ze zeer bewust en van zeer nabij mee. We organiseerden vanuit Dessel meermaals reizen naar het oorlogsgebied met hulpgoederen en medicijnen. Kroatië, Bosnië, Kosova. We doorkruisten ze en bouwden er vriendschappen op voor het leven. Wat ik met eigen ogen zag, wat ik met eigen oren hoorde, sterkte mij in de overtuiging dat conflicten nooit, maar dan ook nooit met geweld opgelost worden. Geweld maakt de wrok en het leed alleen maar groter. En finaal is het steeds de kleine man, de moeder, vader of kind, die het gelag betalen. Zoals Edwin Starr terecht zingt: “War, What is it good for? Absolutely nothing…”

Maar pacifisme en verdraagzaamheid wil niet zeggen dat je je niet weerbaar en krachtdadig moet opstellen. Integendeel zou ik zeggen. Ik geloof rotsvast in de wijsheid die men toedicht aan Plato, vierde eeuw voor Christus: als je vrede wilt, bereid je dan voor op oorlog. De Westerse, en vooral West-Europese, vadsigheid heeft ons geweldig kwetsbaar gemaakt. Waar we de voorbije decennia koud gepakt werden door islamitisch, fundamentalistisch geweld, worden we nu in onze ziel aangevallen door een immorele potentaat die raketten afvuurt op zijn naaste buur. Ik zie een scenario voor ogen dat sterke gelijkenissen vertoont met de strategie van een andere potentaat die achtentachtig jaar geleden in Duitsland aan de macht kwam: je tegenstanders mooi in slaap wiegen, zand in de ogen strooien en dan stap voor stap gaan annexeren.

Dat in slaap wiegen manifesteert zich vooral in de wijze waarop we van Poetin afhankelijk zijn gaan worden. Wij eten uit zijn hand voor zijn olie en gas. Erger, er wordt in dit land een energiepolitiek gevoerd die ons nog afhankelijker maakt van gas door gascentrales te gaan bouwen om elektriciteit te maken. Hoe dwaas kan je zijn. En kom niet af met het argument dat wij, België, nauwelijks Russisch gas gebruiken. We zijn afhankelijk van de mondiale gasbel en of die nu uit Qatar, Noorwegen of Rusland komt, het Russisch aandeel is van die orde dat ze marktbepalend is. De terughoudendheid van Europa in het echt doorpakken van de Russen heeft daarmee te maken. We hebben, ooh ironie, Poetin nodig. Echt doorpakken, zul je vragen. Ja; zelf de pijpleiding dichtdraaien, elk internationaal bankairsysteem stilleggen, alle zee- en luchthavens sluiten voor Russisch transport, en noem maar op. De beer moet op zijn knieën om elk oorlogsgeweld verder te laten uitdeinen. Gaan we ons daar zelf bij pijn doen. Ja, evident, maar we hebben geen andere keuze als we de spiraal van geweld willen doen stoppen. Vergeet ook niet dat Rusland de grootste kernmacht is ter wereld (5.138 kernwapens t.o.v. 5.113 Amerikaanse). We kunnen de dreigementen van Poetin maar beter ernstig nemen. Zie ik hem in staat er naar te grijpen? Ik wel. Potentaten kennen geen grenzen. Geen fysieke. Geen morele.

En zand in onze ogen? Eerst China haar Olympische Spelen laten organiseren om dan in het Westen de duivels te ontbinden. Het lijkt wel een uitgekiend scenario gelet op het grote stilzwijgen van China. Een stilzwijgen in het veroordelen van de oorlog dan toch. Niet in het veroordelen van de Amerikanen. Op dat vlak werkt de as Moskou-Beijing. Ze trachten er samen garen uit te spinnen. Het geopolitiek schaakspel in al haar complexiteit waar we als Europeanen steeds minder vat hebben…

Woensdag werd het debat gevoerd in het Vlaams Parlement. Poetin zal er niet van wakker gelegen hebben, wat echter niet wil zeggen dat je het op z’n beloop moet laten. Ik kreeg het danig op mijn heupen toen ik onze communistische vrienden hun betoog aanhoorde. Na een veroordeling van de oorlog volgde een grote maar. En mijn ervaring leert mij dat alles wat voor een ‘maar’ komt best vergeten kan worden want de stelling was duidelijk: begrip voor de houding van Rusland. Zouden wij een ander regime aan onze achterdeur dulden? Ja, was mijn duidelijk antwoord. Is het niet normaal dat Rusland een westerse invloed in haar buurlanden als bedreigend ervaart? Neen, was mijn antwoord. Ik geloof in ons democratisch model en zoveelste meer landen dat model zouden aannemen, des te meer geloof ik in wereldvrede. Om finaal mijn erkenning uit te spreken voor de duizenden moedige Russen die in de straten van de Russische steden demonstreren tegen de oorlog. Zij worden opgepakt, afgevoerd en gearresteerd. Ik vrees voor hun lot. Want ook op dat vlak draagt Rusland een enorme last op haar schouders. Geen enkel land ter wereld, Nazi-Duisland uitgezonderd, torst zulk een verleden van deporteren en elimineren van eigen mensen.

Met een bang hart kijk ik naar de toekomst. Met de inval in Oekraïne zijn we een nieuw tijdperk ingetreden. Niks zal meer zijn als het was. Tijd dan ook om ons te herpakken. Fijne zondag nog.

Kris van Dijck

Dessel, 26 februari 2022