Gas? Nee bedankt

Elke zondag belicht ik een onderwerp dat me de voorbije week opviel…

Gas? Nee bedankt

Ik was nog een jong politicus, schepen in Dessel, in de jaren 1989-1995. Ja, een eeuwigheid geleden. Ik herinner me levendig een bedrijfsbezoek met het gemeentebestuur bij Belgonucleiare aan de Europalaan In Dessel. We werden er ondergedompeld in de wereld van de elektriciteitsproductie. Meer bepaald die van de kernenergie en als niche daarin het gebruik van MOX als brandstofelement. Ik herinner me hoe de spreker van dienst het gebruik van MOX, en de kostprijs ervan, afzette tegen wat toen door menig politicus en gevolgd door alle media als het summum voor de toekomst werd georakeld: gascentrales. Gas om te koken. Gas om huizen te verwarmen. Gas om elektriciteit te maken. Dat het gas niet oneindig is en dat er enorm veel energetisch verlies is bij het verbranden van gas bij het omzetten naar elektriciteit, werd ons toen met cijfers en statistieken Diets gemaakt. Ik vergat het nooit. Zeker nu niet…

Bij kernsplijting in de kerncentrale wordt een deel van het uranium omgezet in andere stoffen. O.a. plutonium. Enorm giftig en bruikbaar voor kernbommen. Maar ook geschikt om te hergebruiken in de elektriciteitsproductie. Dat procedé van hergebruik werd ontwikkeld bij het SCK in Mol. De cyclus was vrij simpel: gebruikte brandstofelementen van Doel en Tihange gingen voor opwerking naar La Hague in Normandië, Frankrijk. Alle herbruikbare elementen werden er uitgehaald en wat niet langer bruikbaar was werd verglaasd, in roestvrije cilinders verpakt en overgebracht naar Belgoprocess in Dessel voor tijdelijke opslag. Finaal zal dat in de ondergrond moeten geborgen worden. Ook die opwerking is al jaren stopgezet. Sindsdien staan de gebruikte brandstofstaven opgestapeld in Doel en Tihange.

Het plutonium ging naar Belgonucleaire, de buur van Belgoprocess, en er werden MOX-pastilles van gemaakt. MOX-brandstof of Mixed OXides. Het is een vorm van nucleaire splijtstof die, in tegenstelling tot de gebruikelijke splijtstof die uit verrijkt uranium bestaat, uit meerdere oxiden van splijtbaar materiaal bestaat: een mengsel van plutonium en niet-verrijkt uranium. Maar hier stopte het verhaal niet. Deze MOX-pastilles werden naar FBFC/AREVA vervoerd, gelegen in dezelfde straat als Belgonucleaire, gingen daar in brandstofstaven om vervolgens gebundeld te worden in brandstofelementen die opnieuw hun weg vonden naar onze kerncentrales. Hergebruik van gebruikt brandstof om er opnieuw elektriciteit van te maken. Je kan het nauwelijks beter en efficiënter dromen. En toch…

Dat alles hebben we op een paar decennia tijd overboord gegooid. Belgonucleaire wou haar omzet vergroten. Verdriedubbelen. Daarvoor zou zelfs Frans kapitaal aangewend worden. Onze zuiderburen zagen er immers wel het nut van in. Er werden overzeese contacten gelegd om Amerikaans plutonium, afkomstig van ontmantelde kernwapens, om te zetten naar het civiel gebruik voor elektriciteitsproductie. Zwaarden omsmeden tot ploegen. Waar hebben we dat nog gehoord? Echter de Belgische overheid weigerde. Toch geen transport van plutonium luidde het op alle banken.

Voor de uitbreiding van de fabriek werd een vergunning aangevraagd. Het schepencollege van Dessel gaf een positief advies, later gevolgd door een negatief van Mol. De site lag immers op een paar honderd meter van de gemeentegrens en ook zij moesten een advies formuleren wegens die nabijheid. Dat negatief advies werd door een aantal prominente socialisten aangegrepen om naar de Raad van State te stappen. De Fransen zagen het niet zitten om op die uitspraak te wachten, laat staan te investeren met een zwaard van Damocles boven hun hoofd. Ze bouwden een nieuwe fabriek in het Zuid-Franse Marcoule, Belgonucleaire sloot en in haar zog de vestiging van FBFC/AREVA. Ondertussen zijn beide bedrijfssites volledig ontmanteld. Weg arbeidsplaatsen. Weg brandstofvoorraad. Belgonucleaire is ondertussen een vlakte. Bij FBFC/AREVA staan nog een aantal iconische gebouwen. De laatste directeur zal er straks ook het licht uitdoen. In een paar jaar tijd zagen we onze wereldvermaarde productie van nucleaire brandstofelementen als fijn zand door onze vingers glijden.

Weg ermee! “Nu nog de kerncentrales dicht”, streden onze groene politici, gesteund door liberalen, socialisten en christendemocraten. We gingen met z’n allen massaal aan de gas-infuus en de goegemeente zag dat het goed was. Het werden zonnepanelen. Zeer goed, maar weinig bruikbaar bij nacht. Het werden windmolens. Zeer goed, maar weinig bruikbaar bij windluwte. En het werden gascentrales. Op het moment dat ik dit schrijf, zondagochtend en mijn laatste info is van 6u vanochtend, zijn die gascentrales goed voor 30 % van de elektriciteitsproductie in ons land en meer dan 70 % bij onze noorderburen niettegenstaande De Lage Landen, Vlaanderen, Nederland, en hun territoriale wateren al vol staan met windmolens.

En dan komt de kat op de koord. De elektriciteitsprijs wordt bepaald door de duurste productie. En die duurste productie is nu veruit de productie in gascentrales. Tien maal duurder dan de productie in kerncentrales. Te wijten aan de enorm dure gasprijzen. Die dure gasprijs en de daaraan gekoppelde dure elektriciteit maakt dat alle elektriciteit; ook die van zonnepanelen, windmolens en kerncentrales aan dezelfde prijs verkocht wordt. Met andere woorden. Zolang we nog maar één megawatt elektriciteit nodig hebben, geproduceerd in een dure gascentrale, zal die hoge prijs blijven. De huidige kerncentrales, windmolens en zonneparken zijn jackpotten op de kap van burgers en bedrijven. Er is dus, omdat we het zo ver hebben laten komen, maar één oplossing op korte termijn: die gasprijs moet naar omlaag. Dat zal alleen kunnen wanneer Europa met één stem op het wereldtoneel optreedt. Kan ze dat? The proof of the pudding is in the eating, luidt het Engels spreekwoord.

En… op langere termijn: houd eerst onmiddellijk de kerncentrales Tihange 1 en 3 en Doel 1,2 en 4 langer open. Zelfs Tihange 2 en Doel 3 zouden niet “afgeschreven zijn” blijkt uit een recente publicatie.  https://nucleairforum.be/thema/de-belgische-kerncentrales/hoe-zit-dat-me... Ik zelf ben gelet op de info die ik verkreeg op de door mij georganiseerde studiedag (nog) niet helemaal overtuigd…

Maar meer dan dat; bouw er nieuwe. We moeten af van het gas om elektriciteit te maken. Gas is duur. De gasvoorraad is te beperkt. Het produceert CO2. En er wordt onverantwoord veel energetisch verlies gemaakt. Zo snel mogelijk dus want we hebben tientallen jaren verloren. Als afsluiter, en sommigen zullen dat melig vinden, ik heb nooit anders gezegd. Daarvoor gingen mijn ogen bij Belgonucleaire in de beginjaren negentig te ver open. Politieke medestanders heb ik lang op één hand kunnen tellen. Gelukkig zijn we met steeds meer nu ook het volk het begint in te zien. Er is dus toch nog hoop voor de verdere toekomst. Laat ons daar aub onverwijld op inzetten. Fijne zondag nog.

Kris van Dijck

Dessel, 4 september 2022